Soruda
Bireyin yetiştirilme tarzına, anne baba tutumuna, bireyin yaşam olaylarına yer verildiyse aklımıza Roe gelecek.
Meslek gelişiminde esas belirleyici olan ihtiyaçlardır diyor bu Roe denen adam.
Baskın ihtiyaç meslek seçimini etkiler diyor.
Soruda
Bireyin yetiştirilme tarzına, anne baba tutumuna, bireyin yaşam olaylarına yer verildiyse aklımıza Roe gelecek.
Meslek gelişiminde esas belirleyici olan ihtiyaçlardır diyor bu Roe denen adam.
Baskın ihtiyaç meslek seçimini etkiler diyor.
Holland’a göre meslek seçimi kişiliğin bir yansıması, bireyin çevre ile ilişkisinde benimsediği uyum yönteminin, bir meslek olarak ifade edilmesidir.
Kişilik Tipi | Kişilik Tipinin Belirgin Özellikleri | Kişilik Tipine Uygun Mesleki Çevreler |
Gerçekçi (Realistik) | Sabırlı, pratik, maddeci, doğal, kas faaliyeti ve motor koordinasyonu gerektiren işlerde başarılı olan, açık havada çalışmaktan hoşlanan, nesneler, eşyalar, makineler ve hayvanlarla ilgili etkinliklerle ilgilenen kişilerdir. | Otomobil tamirciliği, her çeşit araç teknisyenliği, mühendislik, ziraat işleri, veterinerlik, ormancılık, denizcilik, beden eğitimi öğretmenleri, sporcular örnek olarak gösterilebilir. |
Araştırıcı (Entellektüel) | Analitik düşünce yapısına sahip, rasyonel, eleştirel, titiz, sabırlı, yöntemci, içe dönük(popüler olmaktan hoşlanmayan), bilimsel faaliyetlerden hoşlanan kişilerdir. | Biyolog, genetik bilimci, matematikçi, kimyager, fizikçi, araştırmacı, antropolog, akademisyen, bilim adamı örnek olarak gösterilebilir. |
Sanatçı (Artistik) | Heyecan ve coşkuları dengesiz, hayalci, fevri, karmaşık, sezgileri güçlü, bağımsız, duygusal, duyarlı ve etkileyici, estetik faaliyetlere ilgili, yaratıcı çalışmalarda başarılı kişilerdir. | Yazar, ressam, aktör, tiyatrocu, müzisyen, dekoratör, heykeltıraş, mimar örnek olarak gösterilebilir. |
Sosyal | Yardımsever, sorumluluk sahibi, sosyal, iş birliğine yatkın, empati kurabilen, içten, sabırlı, nazik ve anlayışlı, başkalarına yardım etmeye istekli kişilerdir. | Sosyal hizmetler uzmanı, psikolojik danışman, psikolog, halkla ilişkiler uzmanı, öğretmenler örnek olarak gösterilebilir. |
Girişimci | Dışa dönük, enerjik, kendine güvenen, atılgan, fevri, ikna yeteneği yüksek, sabırsız, meraklı, maceracı, iyimser, sosyal, konuşkan kişilerdir. | Satıcı, pazarlamacı, komisyoncu, politikacı, avukat, reklamcı, gazeteci örnek olarak gösterilebilir. |
Geleneksel | Dikkatli, titiz, itaatkar, tutarlı, esnek olmayan, düzenli, sabırlı, öz denetimli, vicdanlı, hayal gücünden yoksun, dengeli, kurallara bağlı, sistematik çalışmaktan hoşlanan kişilerdir. | Veznedar, kütüphaneci, postacı, muhasebeci, finans elemanı, asker, polis, memur, hakim, savcı örnek olarak gösterilebilir. |
Benlik;
Bireyin kendini algılama, değerlendirme biçimidir.Ben kimim sorusunun cevabıdır.
Mesleki gelişim yaşam boyu devam eder.
Super’ın kuramı, Benlik Kuramı ya da Öz Kuramı olarak da bilinir.Super’a göre meslek seçimi bireyin kendini algılama biçiminin, bir başka deyişle benlik algısının bir ifadesidir.Super’in Benlik Kuramı’nda mesleki gelişim şu evrelere ayrılarak incelenmiştir.
Gingzberg ve arkadaşları, meslek seçiminin bir anda gerçekleşen bir olay değil, çocukluktan yetişkinliğe kadar uzanan dönemi kapsayan bir gelişim süreci olduğunu ileri sürmektedir.Bu kuram mesleki gelişim sürecini 3 basamak halinde incelemektedir.
Meslek seçimi bir gelişim sürecinin sonunda verilir.Meslek seçimi büyük oranda geriye dönülen süreçtir.
Ya dönem verir ya da yaş verir.
İsaacson denen herife göre mesleki gelişim süreci 5 aşamadan oluşmaktadır.
Eğitsel Rehberlik | ||||||||||||||||||
Amacı : Öğrenmeyi öğretir. | ||||||||||||||||||
Eğitsel rehberlik çalışmaları ile öğrencinin en temelde “öğrenmeyi öğrenmesi” ve “öğrenmeye karşı olumlu tutumlar kazanması” amaçlanmaktadır.Eğitsel rehberlik problem alanında yer alan konu ve problemler.
Yönlendirme Bireyi kendine uygun eğitsel alanlara, okullara, seçmeli derslere, eğitsel kulüplere yönlendirmek eğitsel rehberliktir. Üst Öğretim Kurumlarını Tanıtma İlk öğretim kurumlarını, ortaöğretim kurumlarını kurum bazında, işleyiş bazında üniversiteleri tanıtmak eğitsel rehberliktir.
|
Kişisel – Sosyal Rehberlik |
Amacı : Yaşamda başarılı olmayı, yaşamayı öğretir. |
Bireylerin kişisel – sosyal gelişim ihtiyaçlarını karşılamak ve böylelikle gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak amacıyla yürütülen çalışmalar kişisel – sosyal rehberlik kapsamında değerlendirilmektedir.
|
Mesleki Rehberlik |
Amacı : Çalışmayı, çalışma hayatında başarılı olmayı öğretir. |
Bireyin meslek seçme süreci ve mesleki yaşantılar sürecinde karşılaştığı problemlerdir.
|
Mesleki Rehberlik ve Yöneltme Süreci, Mesleki Rehberlik Alanında Önemli Kavramlar |
Mesleki rehberlik çalışmaları ile bireyin kendisine uygun mesleği tercih etmesi ve mesleki yaşantı içerisinde kendisini geliştirmesi amaçlanmaktadır.Bu noktada yapılan yöneltme hizmetleri önemlidir.Mesleki rehberlik kapsamında yöneltme hizmetlerini kullanırken izlenmesi gereken bazı ilkeler söz konusudur.
Mesleki rehberlik alanında bilinmesi gereken önemli bazı kavramlar bulunmaktadır.Bunlar; iş, meslek, mesleki danışmanlık, kariyer danışmanlığı, mesleki olgunluk, mesleki doyum, öz yeterlilik, öz düzenleme olarak ifade edilebilir. Mesleki Rehberlikte Önemli Kavramlar
|
Okul Öncesinde Rehberlik | |||||||||||||||||||||||||||
Okul öncesi dönem 0 – 6 yaş arasını kapsayan dönemdir.Bu dönemdeki gelişim görevlerinin çocuğun daha sonraki gelişim dönemlerine önemli etkileri bulunmakta ve bu dönemde çocuk ilk defa ailesinden ayrılıp eğitim ortamına dahil olduğu için bu dönem ayrı bir önem kazanmaktadır.Bu dönemde çocuğa kazandırılması gereken nitelikler ve bu dönemin özellikleri şu şekilde ifade edilebilir.
|
İlkokul Kademesinde Rehberlik | |||||||||||||||||||||||||||
İlkokul kademesi 6 – 10 yaş arasını kapsamaktadır.Bu dönemde çocuk okul yaşantısına başlamakta ve okul yaşantısına başlama ile beraber çocukta önemli değişiklikler gözlenmektedir.
|
Ortaokul Kademesinde Rehberlik | ||||||||||||||||||
Bu dönem, 10 – 13 yaş arası dönemi kapsamaktadır.Bu dönemde birey, çocukluktan ergenliğe geçmekte ve bu nedenle sunulan rehberlik hizmetlerinde önemli değişiklikler olmaktadır.
|
Ortaöğretimde Rehberlik | |||||||||||||||||||||
Bu dönem 14 – 18 yaş grubunu kapsamaktadır.Ortaöğretim kademesi ergenlik dönemi özelliklerinin ve sorunlarının daha yoğun görüldüğü dönemdir.Bu nedenle bu dönemde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ihtiyaç artmaktadır.
|
Yükseköğretimde Rehberlik | |||||||||||||||||||||||||||
Bu dönem 18 yaş ve üstünü kapsamaktadır.Bu dönemde bireyler çoğunlukla ailelerinden ayrılmakta olduğundan bireysel sorunlar ön plana çıkmakta, bu sorunların çözümü ve bireylerin kendilerini geliştirmeleri için kişisel – sosyal rehberlik hizmetleri ağırlık kazanmaktadır.
|
Bilgi Düzeyi (Bloom Taksonomisi) | Hazırlama Uygulama Puanlama | Puanlama Güvenirliği | Şans Başarısı | Güvenirlik ve Geçerlik (Soru Sayısı, Kapsam Geçerliliği ve Duyarlılığı gösterir. Puanlama Güvenirliğine bakacaksın.Puanlama Güvenirliği Objektifliği hakkında bilgi verir.) | Özellikler | |
Yazılı Yoklamalar | Üst Düzey Sentez – Değerlendirme hedef alanları ölçülür. | H -> Kolay U -> Kolay P -> Zor ve zaman alıcı. | Düşüktür. Subjektif testtir. En büyük dezavantajı budur. | Yoktur. Şişirme ve blöf yeteneği vardır. | Güvenirlik ve Geçerlilik düşüktür. Soru sayısı düşüktür.Bu yüzden Kapsam Geçerliliği ve Duyarlılık düşüktür. Puanlama Güvenirliği düşüktür. |
|
Sözlü Yoklamalar | Üst Düzey Sentez – Değerlendirme | H, U ve P -> Zor ve zaman alıcı.Çünkü herkese eş güçlükte soru hazırlanması gerekiyor. | Düşüktür. Subjektiftir. | Yoktur. Sözlü iletişim becerisi vardır. | Düşüktür. Soru sayısı azdır.Buda Kapsam Geçerliliğini ve Duyarlılığı düşürür. Puanlama Güvenirliği düşüktür. |
|
Kısa Cevaplı – Boşluk Doldurma | Alt Düzey Bilgi – Kavrama | H, U ve P -> Kolaydır. | Yüksektir. Yarı objektiftir. Nispeten nesneldir. | Yoktur. Ezber ve hatırlama yeteneği iyi olanlar başarılı olur. En büyük dezavantajıdır. | Yüksektir. Soru sayısı fazla olması Kapsam Geçerliliğini ve Duyarlılığı arttırır.Puanlama Güvenirliği yüksektir. |
|
Doğru | Yanlış | Alt Düzey Bilgi – Kavrama | H, U ve P -> Kolaydır. | Yüksektir. Objektiftir. | En yüksek olandır.
| Yüksektir. Güvenirliği ve Geçerliliği yüksek, sınav hazırlamak zordur. |
|
Eşleştirme Testi | Alt Düzey Bilgi – Kavrama | H, U ve P -> Kolay | Yüksektir. Objektiftir. | Vardır.
| Yüksektir. |
|
Çoktan Seçmeli Testi (Bilişsel alanların sentez dışındaki diğer alanlarında ölçme yapmaya yarayan araçtır.) | Bilme – Kavrama – Uygulama – Analiz – Daha çok Uygulama ve Analiz bazlı kullanılır. Zorlarsak değerlendirme bile yaptırabilirsin. Lakin Sentez yaptırılamaz. | H -> Zor ve uzmanlık gerektirir. U ve P -> Kolay | Yüksektir. Objektiftir. | Vardır.
Seçeneksiz sınavlarda şans başarısından bahsedemezsin. | En yüksek olandır. |
|
Önleyici – Koruyucu Rehberlik |
Çeşitli olumsuz durumlar ortaya çıkmadan, yaşanmadan ve bu durumların birey üzerinde oluşturacağı olumsuz sonuçlar görülmeden önlenmesine, engellenmesine yönelik rehberlik işlevidir. Yaşanması muhtemel bir olumsuzluğu engellemeye, önlemeye yönelik rehberlik çalışmalarıdır. Yarın bir problem yaşanmasın diye önleyici çalışma yapmaktır ya da kendini gösteren krizleri önlemek amacıyla yapılır. Koruyucu tedbirler arttırmak, risk faktörünü arttırmaktır. Üç Farklı Şekilde Gözlenir…
|
Kriz Yönelimli Rehberlik |
Kriz yönelimli rehberlik işlevi; problemin öncesi veya sonrası ile değil, problem anı ile ilgilenmektedir.Bu işlev, bireyin yaşamını önemli ölçüde etkileyen çeşitli problemler ortaya çıktığında, problemin etkisini azaltmak, durumu normalleştirmek için yapılan rehberlik çalışmalarını içermektedir.
Kriz içeren bir durumla karşılaşıldığında duruma en kısa sürede müdahale edecek, krizin etkilerini hafifletmeye, durumu normalleştirmeye yönelik girişimlerdir. Birdenbire ortaya çıkan, görmezden gelinemeyeceği, acil müdahale gerektiren, travmatik müdahaleye gereksinim olan şeylere kriz denir.Yaşamı önemli ölçüde etkiler. Olayların üzerinden çok fazla zaman geçmemişse yapılan ilk müdahale krize müdahaledir. |
Çare Bulucu, İyiliştirici Rehberlik |
Rehberliğin bu işlevi; süregelen bir problem durumunun düzeltilmeye çalışılması, tanımlanabilir problemlerin kalıcı bir biçimde giderilmesi, bireylerin çeşitli yetersizliklerinin giderilmesi ile ilgilidir. Anlık müdahale(Kriz) değildir.Kalıcı çözümdür. Tanımlanabilir, tanısı konulabilir problemlerin kalıcı bir biçimde çözümü, bireyin yetersizliklerinin giderilmesi, süre gelen problemlerin iyileştirilmesidir.
Tanımlanmış sorunlardır.Çözmeye çalışmak Çare Bulucu rehberlik kapsamındadır. |
Uyum Sağlayıcı Rehberlik |
Öğrencilerin okula, çevrelerine, yaşamlarında ortaya çıkan yeni ve farklı durumlara uyumlarını kolaylaştırmak amacıyla yapılan çalışmalar bu işlev kapsamında değerlendirilmektedir.Bireylerin uyum durumlarını kolaylaştırmaya yönelik “oryantasyon” ve “psikolojik danışma” hizmetleri, rehberliğin bu işlevi kapsamında yararlanılan hizmet alanlarının başında gelmektedir. Bireyin yaşamında karşılaştığı yeni durumlara alışabilmesi, uyum sağlayabilmesi amacıyla yapılan yardımlar ile bireyin yaşama etkin uyumunu zorlaştıran, bir takım sorunlara yönelik düzenlenen psikolojik yardımlardır.
|
Yöneltici Rehberlik |
Bireyin kendisine uygun meslekleri, eğitsel alanları, okulları, eğitsel kulüpleri, seçmeli dersleri, sosyal etkinlikleri tercih edebilmesine yardımcı çalışmaları içeren rehberlik işlevidir. Yöneltme Yerleştirme ve hizmetinin işleve dönüşmüş halidir. Eğitsel kulüplere, sosyal kulüplere, mesleki alanlara yönlendirmek Yöneltici Rehberliktir. |
Geliştirici Rehberlik |
Bireyin içinde bulunduğu gelişim dönemine özgü gelişim görevlerini daha rahat başarabilmesi için bireye sunulan etkinlikleri içeren rehberlik işlevidir. Gelişimsel modelin işleve dönüşmüş halidir. Bireyin gelişimsel ihtiyaç ve görevlerine göre rehberlik yapılmasıdır. Döneme göre rehberlik yapmaktır. |
Ayarlayıcı Rehberlik |
Öğrencilerin bireysel farklılıklarını, ilgilerini, ihtiyaçlarını, beklentilerini, problemlerini gözeten, daha nitelikli ve öğrenciye uygun eğitim programları hazırlanmasını sağlamak ve bu konuda eğitim programcılarına yardımcı olmakla ilgilenen rehberlik işlevidir. Yapmış olduğumuz uygulamaların, planların, programların öğrencilere göre olmasını sağlamak.Sürecin başında planla programlamayla(anahtar sözcük) alakalı iş yapar. Eğitim programlarının, rehberlik programlarının öğrenciye göre, öğrenciye uygun olmasını sağlamak veya bu yönde programın hazırlayıcılarına, uygulayıcılarına yardımcı olmaktır.
|
Tamamlayıcı Rehberlik |
Eğitim – öğretim faaliyetlerinin daha nitelikli hale gelmesini sağlamaya yönelik rehberlik çalışmaları, öğretmenlere ve yöneticilere yönelik ortak bir anlayış kazandırmaya yönelik uygulamalar, eğitim görevlilerinin rehberlik anlayışı ile donatılarak eğitim – öğretim sistemindeki bazı eksikliklerin giderilmesi bu işlev kapsamında değerlendirilmektedir. İşleyen bir süreci vardır.Bu sürecin daha iyi işlemesi, daha kaliteli olmasına yönelik süreci desteklemeye, akademik başarıyı arttırmaya yönelik yapılan işlemlere Tamamlayıcı Rehberlik denir.
|
Ayarlayıcı ve Tamamlayıcı isimli bu iki Rehberlik türlerinde Müşavirlik yapıyoruz.
Eğitim Alanında |
Rehberlik hizmetlerine daha çok eğitim alanında ihtiyaç duyulmakta olup, ülkemizde rehberlik hizmetleri okul öncesinden başlayarak örgün ve yaygın eğitim kurumlarında verilmektedir. |
Sağlık Alanında |
Sağlıkla ilgili koruyucu temel bilgilerin sunulmasının yanında sağlık kurumlarının psikiyatri bölümlerinde ve ruh sağlığı merkezlerinde ihtiyaç duyan bireylere psikolojik destek verilmesi amacıyla rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri sağlık kurumlarında verilmektedir. |
Sosyal Yardım Alanında |
Ülkemizde çocuk esirgeme kurumları, sosyal yardımlaşma ve dayanışma kurumları, huzur evleri ve diğer sosyal yardım kurumlarında bireylerin yetişmesi, ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla rehberlik hizmeti verilmektedir. |
Sanayi/Endüstri Alanında |
Endüstri kurumlarında verilen rehberlik hizmetleri sayesinde uygun eleman yetiştirme, eleman seçme, yönlendirme, verimi arttırma, kariyer gelişimi gibi konularda yardımlar sunulmaktadır. |
Güvenlik Alanında |
Emniyet teşkilatı, silahlı kuvvetler gibi güvenlik alanında hizmet veren kurumlarda da rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinden yararlanılmakta olup, aynı zamanda bu kurumlara personel yetiştiren okullarda eğitsel, mesleki ve kişisel – sosyal rehberlik problem alanları kapsamında çeşitli hizmetler öğrencilere sunulmaktadır. |