“İşaret Kuramı”, “İşaret Gestalt Kuramı” ve “Amaçlı Davranışçılık” olarakta nitelendirilir.

Tolman denen adam hem davranışçı hemde bilişselcidir.Ha bilişsel yanı daha ağır basar o da ayrı bi mevzu…

Bilişselcilerin piri olan Gestalt denen adamın yaklaşımından etkilenmiştir.

Öğrenme dikkat etmeden de gerçekleştirilir.

Gizil(Örtük) Öğrenme

Dikkat etmeden, özel bir çaba sarf etmeden gerçekleşen öğrenmedir.

Öğrenmek için Dikkat yok!!!Özel çaba yok!!!

Organizma öğrendiğini ihtiyaç duyduğunda fark eder.(Kişi ben bunu ne zaman öğrendim la?” der.

Eeee madem özel çaba olmadan, dikkat etmeden öğrenilen bu bilgiler ihtiyaç duyulduğunda fark ediliyorsa eğer davranışa dönüşünceye kadar bellekte saklı kalıyor demektir.

Yani,

Gizil(Örtük) Öğrenmeler, davranışa dönüşünceye kadar bellekte saklı kalırlar.

Örnek olarak,

Bir baba kızının dinlediği ama kendisinin hoşlanmadığı pop müzik şarkılarının sözlerini bir zaman sonra öğrendiğini fark ederse işte o baba gizil öğrenmiştir.(ıyy müslüm babadır diye yazıyodum layn 🙂 )

Şimdi yukarıdaki çizmiş olduğum şemamızdan yola çıkarak bir kaç husustan bahsedelim.

Bilişsel Harita(Yer Öğrenme)

Yaşadığımız mekanla ilgili farkında olmadan gerçekleşen öğrenmedir.

Faruk abimiz bulunduğu şemada gezinti yaptığı zaman farkında olmadan yollar hakkında bilgi öğrenmektedir.2’nin en kısa yol, 3’ün en uzun yol olduğunu geze geze farkında olmadan öğrenecek ve ileride ihtiyacı olduğu zaman bu öğrendiklerini kullanacaktır.Yani, yaşadığı mekanla ilgili farkında olmada öğrenme gerçekleştiriyor.

Zihnimizdeki navigasyon bilişsel haritadır.

Bilişsel Senaryo

Hangi durumlarda nasıl davranacağımıza ilişkin öğrenmelerdir.

Örnek olarak,
Hiç birimiz cenaze ya da düğün için kurslara gitmedik amaaaaa iki durumda da(cenazeyi Allah gecinden versin) nasıl davranacağımızı biliriz.

Faruk abide bilir.

Amaçlı Davranış

Davranışlar amaca yöneliktir.Amaç gerçekleşene kadar davranış sürdürülür.

Faruk abi, peynire ulaşmak için her türlü yolu deneyecektir.

Ya da,

Akşam işten çıkıp eve gidinde “ulan dur bi yemek yapayımda yiyeyim” dediğiniz olmuştur.Makarnaların bulunduğu dolabı açtın ve makarna kalmadığını gördün.”Böyle işin ….” diyerek yatar mısın?Tabi ki de hayır…Komşuya gidilir, olmadı bakkala gidilir, olmadı unlu mamüller gıda ve sanayi ticaret anonim şirketine gidilir nihayetinde o makarna yapılır.

Faruk abide yapar.

En Az Çaba İlkesi

Organizma amaca ulaştıracak en kısa yolu, en az çabayı tercih eder.

Şimdi Faruk abi, gizil bir şekilde bulunduğu şemadaki dünyasını öğrendi ve onu bilişsel haritasına attı.Mekanı biliyor ama farkında değil.Faruk abi, peynire ulaşmak için gizil öğrendiği mekanın yolları aklına gelecek ve pratik bir yol olan 2 numaralı yolu tercih edecektir.

Örtük Sönme

Yapılan ya da gösterilen davranış organizmayı amaca ulaştırmazsa davranış ortadan kalkar.

Beklenti gerçekleşmezse, sönme gerçekleşir…

Beklenti önemli bir kavramdır.Skiner’ın Edimsel koşullanmasında pekiştireç neyse bu heriftede(Tolman) Beklenti o.

Kateksis

Belli dürtülerle belli nesneleri ilişkilendirme durumudur.

Hemen bir örnek vermek gerekirse,
Türklerin et deyince dana etini tercih etmeleri, et deyince domuz etini tercih etmemeleridir.Açlık duygusuyla et ilişkileniyor.

Eşdeğer İnanç

İkincil ihtiyaçların, birincil ihtiyaçlarla yer değiştirmesi durumudur.

İkincil ihtiyaçların, birincil ihtiyaçların yerini almasıdır.

Örnek olarak,
Hanım milletinin yemek yemeğe giderken bir anda bir mağazada ayakkabı görüp bütün parasını ona bayılmasıdır eşdeğer inanç.Gördüğünüz gibi, ikincil bile olamayacak bir ayakkabı ihtiyacının, birincil olan açlık ihtiyacının önüne geçmesidir…İnsan olun…

Alan Beklentileri

Organizmanın, kendisini neyin nereye götüreceğini öğrenmesidir.

Hangi işaretin nereye götüreceğini öğrenmesidir.

Klasik Koşullanmanın aynısıdır.

Zil çaldı et gelecek….

Gök yüzü karardığı zaman yağmur gelir…

Alan Biliş Yolları

Problem çözme yollarıdır ya da tercihleridir.

Bir problem çözümünde kullanılan yöntem başka bir problem çözümünde de kullanılmasıdır.

Benzer problemlere transfer etmektir.

Yağmur yağdığı zaman kafamızı gazete ile koruyoruz…
Güneşten kafamızı korumak amacıylada gazete kullanırsak eğer alan biliş yollarıdır.

Dürtü Ayrımları

Dürtü ayrımları belli dürtülerin belli davranışarı ortaya çıkarması durumudur.

Fare başta su içmeye gitse bile bi sağa bi sola gidiyor.Lakin zamanla dürtüleri davranışları yönlendiriyor ve acıktığı zaman kesin sağa gidiyor, susadığı zaman kesin sola gidiyor….