Bir davranışın yapılması sıklığının azaltılması işidir.İstenmeyen davranışın azaltılması için kullanılır.Ceza bir davranışı tamamen ortadan kaldırmaz.
Davranışın ardından gelen ve organizmayı rahatsız eden her türlü çevresel olay ya da uyarıcıya ceza denir. Organizma için hoş olmayan bir durum ortaya çıkması nedeniyle davranışın tekrarlanma olasılığının azalmasına ceza denir.
- 1. Tip Ceza
Davranışın ardından ortama organizmanın hoşuna gitmeyecek itici bir uyarıcının girmesiyle gerçekleşen cezaya 1. Tip ceza ya da pozitif ceza denir.
Başka bir deyişle,
İstenmeyen davranışın ardından organizmanın hoşuna gitmeyen uyarıcı verilerek davranışın yapılma sıklığının azaltılmasıdır. - 2. Tip Ceza
Davranışın ardından ortamdan organizmanın hoşuna giden, organizma tarafından arzulanan hoş bir uyarıcının ortamdan çıkmasıyla gerçekleşen cezaya 2. Tip Ceza ya da negatif ceza denir.
Başka bir deyişle,
İstenmeyen davranışın ardından organizmanın hoşuna giden bir davranışı ortamdan çıkararak davranış yapılma sıklığının azaltılmasıdır.
Kişilere uygulanan her türlü para cezası 2. Tip cezadır.
İkinci tip ceza alan organizma “tühh be” der.
Ceza İle İlgili Problemler
- Doğru davranışı bize hatırlatmaz.
- Organizmada ya yoksunluk ya da öfke oluşturur.
- Alternatif kabul edilebilir davranışı öğretmez ya da geliştirmez.
- Özellikle birinci tip ceza saldırgan davranışa neden olabilir.
- Korku, çekingenlik, suçluluk gibi istenmeyen sonuçlar üretebilir.
- Geçici çözümdür.Davranışı ortadan kaldırmaz, durdurur.
- Saldırganlık modeli olabilir.
- Organizmayı ya pasif ya da saldırgan yapar.
Cezaya Alternatif Yöntemler
- İstenmeyen davranışa neden olan ortam değiştirilir.
- Guthrie’nin yöntemleri kullanılır.
- Görmezden gelme yöntemi uygulanır.
- Sönmeye bırakma yöntemi uygulanır.
- Ara verme(Time Out) yöntemi geliştirilmiştir.Ara verme yönteminde istenmeyen davranışı yapan bireye, durması, ortamdan uzaklaşması ve ortamın dışında sakinleşip yaptığı davranış üzerinde iyice düşünmesi, sonra da geri gelip istenmeyen davranış hakkında diğer bireylerle tartışması önerilir.
Başka bir deyişle,
İstenmeyen davranış organizmanın uyaranları az olduğu ortamlara gönderilerek yaşı kadar dakika orada kalması sağlanır.