Merhaba dostlar.Bu dersimizde Gelişim Psikolojisinin bir konusu olan gelişimi etkileyen faktörleri inceleyeceğiz.
Gelişimi etkileyen iki önemli etken mevcuttur.Bunlar, çevre ve kalıtımdır.Bu etkenlerin yanına tarihsel zamanıda ekleyebiliriz.
Şimdi bu etkenleri sırasıyla inceleyelim ve bu etkenler ışığında birazdan bahsedeceğimiz diğer durumlarada değinelim.
Kalıtım
Organizmaya döllenme anında aktarılan tüm özelliklerin tamamı kalıtımdır.
Genlerle aktarılır.
Kalıtım, genetik demektir.
Genler, genelden en özel özelliğe kadar bilgi verir.(İnsan mı? Hayvan mı? dan tutunda ten rengi, göz rengine kadar…)
Şimdi bu konuyu birazdaha teferruatıyla inceleyebilmek için genleri açalım.
Genler
Genler iki ana kavramdan oluşmaktadır.
- Genotip
- Fenotip
Genotip
Organizmaya aktarılan genetik malzemelerin tamamıdır diyebiliriz.
Genotipte tüm kuşakların özellikleri mevcuttur.
Fenotip
Genotip ile gelen genetik özelliklerin, çocukta açığa çıkan özellikleridir.(Cinsiyet, renkler)
Genotip ile önceki tüm kuşaklardan gelen kanser, şizofreni, kalp veya otizim gibi hastalıkların çocukta açığa çıkması fenotiptir.
Yani, genotipte tüm kuşakların özellikleri mevcutken fenotip bu özelliklerin açığa çıkmasıdır.
Genetik havuzdan dolayı fenotip açığa çıkar.
Şimdi kalıtımla ilgili son açıklamalarımızı yaparak diğer faktörlere geçebiliriz.
Kalıtım biyolojik özellikleri belirliyor.Bazı özellikler ve hastalıklar üzerinde çevre etkisi yoktur.
Lakin kanser, kalp, şeker, şizofreni veya otizim gibi hastalıklar genetik yekinlik olarak gelir ve çevre etkisiyle açığa çıkabilir.(Şizofreni ve otizim doğum öncesi hastalıklarıdır.)
Kalıtımın en etkili olduğu dönem doğum öncesidir.
Döllenme genotip + fenotip ile olur.
Son olarak kalıtımsal bir durum olan mutasyona değinelim.
Mutasyon
Döllenme sırasında genetik malzeme oluştuktan sonra çevrenin etkisiyle bu malzemede kalıcı hasar meydana gelmesi mutasyondur.
Mutasyon genellikle olumsuz olsada bazı durumlarda olumludur.
Çevre
Gelişimi etkileyen 2. büyük farktır.
Organizmanın içinde bulunduğu her türlü fiziksel ortam çevredir.Örneklendirmek gerekirse eğer, anarahminden başlayıp kültürüne kadar giden etkendir.
En büyük etkisi Psikososyal gelişim üzerindedir.
Biyolojik gelişim üzerinde(ana rahminde) büyük etkisi vardır.
Burada ek bilgi olarak, ana rahmindeyken çocuğun gelişimini bozan her türlü maddeye tetrajoen dendiğini bildirmek isterim.
En fazla etkiyi doğum sonrasında yapar.
Tarihsel Zaman
Tarihsel Zaman(Bölük Etkisi) hakkında Gelişim Psikolojisinin En Temel Kavramları başlıklı yazımda bahsetmiştim.Burada tekrardan vurgulamak istediğim noktalar şunlardır.
Dikkat!!!
Soruda önceki dönemde olmayan birşey görürsek tarihsel zamandır.
Extra özellik olmak zorundadır.
En büyük tarihsel zaman etkisi aşı ve antibiyotiktir.
Dikkat!!!
Her zaman olan bir şeyden bahsediyorsa çevredir.
İkiz Araştırmaları
İki tip ikiz vardır.
- Monozigot(Tek Yumurta İkizleri)
- Duazigot(Çift Yumurta İkizleri)
Monozigot(Tek Yumurta İkizleri)
Döllenmiş yumurta ikiye bölünür ve iki ayrı çocuk oluşur.
Aynı yumurta oldukları için genetik olarak hemen hemen aynıdırlar ama %100 aynı olmaları imkansızdır.
Kalıtım araştırmaları, hastalık araştırmaları ve zeka – yetenek testleri bunlar üzerinde yapılır.
Duazigot(Çift Yumurta İkizleri)
Döllenme sırasında iki ayrı yumurta döllenir ve iki ayrı çocuk oluşur.
Ayrı yumurtalardan oldukları için genetik olarak birbirlerine uzaktır.
Lakin bunların çevreleri aynı olduğundan dolayı çevre araştırmaları bunlarda yapılır.
Çocuğun doğum sırası insan kişiliğini etkiler görüşü Adler’indir.
Bunun sebebi anne ve babanın tutumunun değişmesidir.1. çocukta acemi, 2. çocukta tecrübeli, 3. çocukta daha sakin ve esnek ….
Evet arkadaşlar bu yazımızında sonuna gelmiş bulunmaktayız.
Bir sonraki dersimizde görüşmek üzere…
İyi çalışmalar….