1808 Sened-i İttifak

• Osmanlı tarihinin ilk anayasal belgesidir.
• Padişahın yetkileri ilk kez sınırlanmıştır.
• 2. Mahmut döneminde imzalanmıştır.
• Misak niteliği taşır.
• Padişah ile ayanlar arasında imzalanmıştır.

1839 Tanzimat Fermanı(Gülhane Hattı Hümayun)

• Hukuk devletine geçişin ilk adımları atılmıştır.
• Hukuki açıdan ferman niteliğindedir.
• Hukuk ve yönetim alanında düzenlemeler yapılmıştır.

1856 Islahat Fermanı

• Gayrimüslimlere küçük düşürücü(gavur) sözler yasaklanmıştır.
• Hukuki açıdan ferman niteliğindedir.

1876 Kanun-ı Esasî(1. Meşrutiyet)

• Osmanlı imparatorluğunun ilk ve tek anayasasıdır.
• 2. Abdülhamit tarafından ilan edilmiştir.
• İlk yazılı anayasamızdır.
• 1. Meşrutiyet kabul edilmiştir.
• Mebusan seçimleri 4 yılda bir yapılır.
• Resmi dil İslam, başkent İstanbul’dur.
• Yerel yönetimler ilk kez düzenlenmiştir.
• Padişahın mutlak veto ve sürgün yetkisi vardır.
• Meclis-i Umumi iki kanattan oluşmaktadır.
  • Heyet-i Ayan
    • Üyeleri padişah atar.
    • Ömür boyu görev.
    • Üyelik yaşı 40.
  • Heyet-i Mebusan
    • Halk tarafından 4 yılda bir seçilir.

İki kanattan oluşan meclisler Kanuni Esasi ve 1961 Anayasası’dır.

Kanun-ı Esasî – 1909 Değişiklikleri

• Padişahın sürgün yetkisi kaldırılmıştır.
• Padişahın meclisi feshetme yetkisi sınırlandırılmıştır.
• Kanun teklif etmek için padişahtan izin alma kalkmıştır.
• Padişahın yetkileri daraltılmış, Meclis-i Mebusan’ın yetkileri arttırılmıştır.

1921 Anayasası(Teşkilât-ı Esasîye)

• 1876 Kanuni Esasi’yi yürürlükten kaldırmamıştır.
• Milli Egemenlik İlkesi ilk kez kabul edilmiştir.
• Meclis Hükümeti sistemi kabul edilmiştir.
• Yarıgıdan söz etmeyen tek anayasadır.
• Tek, yumuşak ve çerçeve anayasadır.
• Devletin doğal başkanı TBMM başkanıdır.
• Seçimler iki yılda bir yapılır.
• İkili anayasal süreç yaşanmıştır.

1921 Anayasası – 1923 Değişiklikleri

• Devletin dini İslam, dili Türkçe’dir.
• Cumhuriyet ilan edilmiştir.
• Türkiye devletinin hükümet şekli Cumhuriyettir.
• Devletin başkanı Cumhurbaşkanıdır ve TBMM’de seçilir.
• Başbakan Cumhurbaşkanı tarafından Meclis içinden seçilir.1924, 1961,1982’de ortak.

1924 Anayasası

• Türkiye devleti bir Cumhuriyettir ilkesi kabul edilmiştir.
• İkili anayasal düzen sona ermiştir.
• Milli egemenlik benimsenmektedir.
• Karma hükümet sistemini benimsemiştir.
• Seçimler 4 yılda bir yapılır.
• Sert ve kazuistik bir anayasadır.
• Çoğulcu Demokrasi anlayışı benimsenmiştir.

1924 Anayasasında Yapılan Değişiklikler

• 1928, devletin resmi dini İslamdır ibaresi kaldırılmıştır.
• 1930, kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı tanındı.
• 1933, kadınlara muhtarlık seçimlerine katılma hakkı tanındı.
• 1934, kadınlara genel seçimlere katılma hakkı tanındı.
• 1937, CHP altı ok anayasaya alınmış.
• 1946, çok partili hayata geçilmiştir.
• 1946, tek dereceli seçim sistemi benimsenmiştir.
• 1950, gizli oy, açık sayım-döküm ilkesi kabul edilmiştir.
• 1945, anayasanın dili Türkçeleştirilmiştir.Teşkılat-ı Esasiye kanunu, Anayasa adını almıştır.

1961 Anayasası

• 1960’da darbe yapıldı.
• Güçler Ayrılığı İlkesi ilk kez benimsenmiştir.Yasma-Yürütme ve Yargı ayrılmıştır.
• İlk kez parlamenter hükümet sistemlerine geçilmiştir.(Kuvvetler Ayrılığı)
• Anayasanın üstünlüğünü kabul eden bir anayasadır.
• Türkiye devleti bir Cumhuriyettir ilkesi 1924 anayasasındaki yerini korumuştur.
• 1924 anayasasında yer alan Cumhuriyetçilik ve Laikliği kabul etmiş, Halkçılık, Devletçilik ve İnkılapçılık ilkelerini kabul etmemiş, Milliyetçilik ilkesini ise Milli Devlet olarak değiştirerek kabul etmiştir.
• İnsan haklarına dayalı devlet, demokratik devlet, sosyal devlet ve hukuk devleti ilkeleri kabul edildi.
• En özgürlükçü, çoğulcu model benimsenmiştir.
• Çift meclisli bir anayasadır.Kanuni Esasi gibi.
  • Millet Meclisi
  • Cumhuriyet Senatosu
• Milli Güvenlik Kurulu kuruldu.
• Danıştay, Uyuşmazlık Mahkemesi, Yargıtay düzenlendi.
• Askeri Yargıtay düzenlendi.

İlk kez Anayasa Mahkemesi 1961 Anayasasıyla kurulmuştur.

1961 Anayasası – 1971-73 Değişiklikleri

• Yürütme güçlendirildi.Bakanlar Kuruluna, Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi verildi.
• Üniversitelerin özerkliği zayıflatılmış ve TRT’nin özerkliği kaldırılmıştır.
• Temel hak ve özgürlükler sınırlandırıldı.Genel sınırlama sebepleri kabul edildi.2001 Anayasa değişikliği ile genel sınırlama sebepleri kaldırıldı.
• Devlet Güvenlik Mahkemesi kuruldu.2004 anayasa değişikliği ile Devlet Güvenlik Mahkemesi kaldırıldı.
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kuruldu.

1982 Anayasası

• En sert ve en kazuistik anayasadır.
• Parlamenter sistem benimsenmiştir.
• Yürütme organı, yasama organına karşı güçlenmiştir.
• Siyasi karar alma süreçlerindeki tıkanıklıklar giderilmeye çalışılmıştır.Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm

Dikkat

---

• 1924 ve 1961 anayasalarının sadece “Türkiye devleti bir Cumhuriyettir” hükmünün değiştirilmeyeceği ve değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceği hükme bağlanmıştır.Oysaki 1982 Anayasası ilk üç madde için bu hükmü kabul etmiştir.
• Anayasa değişikliklerinde, 1961 anayasası döneminde olmayan bir onay safhası eklenmiştir.Cumhurbaşkanının onaylamadığı anayasa değişikliklerini halk oyuna sunma yetkisi verilmiştir.
• Cumhurbaşkanı anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları geri gönderme yetkisi kabul edilmiştir.Bu hüküm 1982 anayasasının en önemli yeniliklerinden birisidir.